احتمال قبولی

احتمال قبولی

زماني بود كه آموزش نسل جديد به صورت غير رسمي و زير نظر والدين و بخصوص براي پسران به وسيله پدر انجام مي شد. بعد از گذشت ساليان دراز، آموزش تا حدودي منسجم تر و تحت برنامه مشخص تري به وسيله بزرگان و ريش سفيدان قوم انجام مي شد و محتواي اين آموزشها، آداب و رسوم نسل قبل و همچنين ضرورتهاي حرفه اي به نسل جديد بوده كه البته اين ضرورتهاي شغلي از حد آموزش انجام كار به روش سنتي پدران تجاوز نمي كرد. آنچه در قالب اين آموزشها به نسل جديد منتقل مي شد آميخته با زندگي عملي روزمره آنان بود و لذا نهايتاً مستقيم و يا غيرمستقيم افراد آنچه را قرار بود ياد بگيرند مي آموختند.

با پيچيده تر شدن جوامع و انتقال از دوره اقتصاد كشاورزي به اقتصاد صنعتي و احساس نياز جوامع به تفكيك و تخصصي شدن مشاغل ناگزير روش آموزش و محتواي آن نيز متناسب با نيازهاي جوامع تغيير يافت. آموزش طبق برنامه خاص، توسط افراد خاص، و با محتواي ويژه مي بايست صورت مي گرفت. و بنابراين لازم بود نهادي در جامعه مسئوليت اين مهم را به عهده بگيرد اين نهاد به سرعت در جامعه توسعه يافت و همگام با سرعت فزاينده صنعتي شدن معيشت مردم روز به روز شكل و محتواي آن تغيير يافت و تا به آنجا رسيد كه هم اكنون شاهد آن هستيم.

آموزش و پرورش امروزه خود را موظف مي داند افرادي را تربيت كند كه ضمن برآورده ساختن نيازهاي جامعه حال و آتي، استعدادهاي بالقوه خود را نيز تا سر حد امكان شكوفا سازد. به اين ترتيب در تعيين محتواي آموزش دو عامل كه يكي نسبت به يادگيرندگان بيروني و ديگري دروني است نقش بازي مي كند. محيط آموزشگاه و عوامل موجود در آن همواره به طور مستقيم يا غير مستقيم، آگاهانه و يا ناخودآگاه بر يادگيري و همچنين انگيزش و اشتياق فراگيران بر يادگيري تأثير مي گذارد. بنابرآنچه قبلاً اشاره شد شكي نيست كه در همه جوامع همه ياددهندگان تمايل دارند يادگيرندگانشان هر چه بيشتر به يادگيري علاقه نشان دهند. بنابراين معلمين سعي بر آن دارند تا تمامي عواملي را كه بر انگيزش فراگيران نسبت به درس كلاس و كل آموزشگاه مؤثرند را شناسايي كنند تا بتوانند با در اختيار گرفتن آن، عوامل آموزشي هر چه مؤثرتر را در كلاس اعمال كنند.

هدف نهايي همه آنچه تا كنون گفته شد اين است كه معلم و دانش آموز بتوانند هر چه سريعتر و كامل تر به اهداف آموزشي از پيش تعيين شده نائل آيند. نيل به اهداف آموزشي را معمولاً به اصطلاح پيشرفت تحصيلي بيان مي كنند. چرا كه معيار پيشرفت تحصيلي دانش آموزان نمراتي است كه آنها از آزمونهاي معلم ساخته اخذ مي كنند و فرض بر اين است كه آزمونهاي معلم ساخته بر اساس اهدافي است كه از قبل تعيين شده اند.

كاملاً معقول و منطقي است كه دست اندركاران تعليم و تربيت به دنبال شناخت عواملي باشند كه بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مؤثر است تا بتوانند اين عوامل را در جهت مطلوب بكار گيرند. با همين انگيزه در مورد عوامل مؤثر بر پيشرفت تحصيلي تحقيقات زيادي صورت گرفته است. با مطالعه اين تحقيقات سريعاً به اين نتيجه مي رسيم كه جريان ياددهي و يادگيري همچون ديگر زمينه هاي روابط انساني به قدري پيچيده است كه شناخت همه عوامل دخيل در آن گاهي غير ممكن است. بنابراين در اين زمينه مي توان گفت متغير مورد نظر يعني پيشرفت تحصيلي تحت تأثير متغيرهاي فراواني است كه بسياري از آنها هنوز شايد ناشناخته مانده باشد.

يكي از اين متغيرها كه شايد مهمترين آنها باشد، آنطور كه قبلاً اشاره شد، انگيزش دانش آموزان به فراگيري و يا به عبارت ديگر انگيزش تحصيلي است. بلوم (1982) در كتاب ويژگيهاي آدمي و يادگيري آموزشگاهي ترجمه سيف (1368) بيان مي كند "شواهد مبني بر وجود رابطه بين ويژگيهاي عاطفي و اندازه هاي پيشرفت تحصيلي بيانگر اين واقعيت است كه ويژگيهاي عاطفي در تعيين پيشرفت تحصيلي مؤثرند".پيش بيني پيشرفت تحصيلي كودك با توجه به كيفيت خود پنداره تحصيلي وي مسأله اي است كه با توجه به مطالب پيش گفته ذهن محققان را به خود جلب كرده است. اين نوع پيش بيني در واقع نوعي برون يابي اطلاعات است و در اين برون يابي با استفاده از سطح مفهوم خود پنداره تحصيلي دانش آموز با اجراي يك آزمون مشخص مي شود مي توان حدود نمرات وي را در آينده و به عبارت ديگر پيشرفت تحصيلي او را حدس زد.

در حقيقت انجام برون يابي وضعيت تحصيلي از نظر منطقي كاري است كاملاً ممكن چرا كه مفهوم خود پنداره تحصيلي هر فرد ناشي از اثر تراكمي نمرات و ارزشيابي هايي است كه قبلاً از وي به عمل آمده است. از سوي ديگر مفهوم خود پنداره تحصيلي بنا بر آنچه در سطور قبل گفته شد به نوبه خود بر سطح عملكرد وي در آينده تأثير مي گذارد. پس با توجه به اين دو ويژگي مفهوم خود پنداره تحصيلي استفاده از آن براي پيش بيني شكست يا موفقيت تحصيلي فرد كار چندان دور از ذهن نيست.مفهوم ديگري كه در واكنش افراد در مقابل بازده هاي تحصيلي خود تأثير مي گذارد منبع كنترل تصوري آنها از اعمال خود است. همچنين اين عامل در انگيزش دانش آموزان در فعاليتهاي مدرسه اي تأثير به سزايي دارد. به طور معمول انسانها در برخورد با پيامدهاي عملكردهاي خود چه موفقيت و چه شكست آنها را به عوامل دروني يا به عوامل بيروني نسبت مي دهند.

از جمله عوامل دروني مي توان تلاش، توانايي، و استعداد و يا برعكس كم كاري، عدم توانايي را نام برد. عوامل بيروني نيز شامل مشكل بدون تكليف، ارزشيابي غلط، موانع محيطي و … است. از جمله كساني كه در مورد تبيينهاي افراد كار كرده اند واينر است كه اين تبيينها را زير ساز انگيزش مي داند. نظريه واينر در نظريه انگيزش پيشرفت اتكينسون ريشه دارد. واينر مي گويد "شايد يكي از دلايل اينكه بعضي از كودكان كه عملكرد يكساني دارند انتظارات از موقعيت دارند، اين باشد كه از شكست و موفقيت خود برداشت متفاوتي دارند. آنان علت يابيهاي متفاوتي مي كنند. علت يابي عبارتست از استنتاجاتي كه شخص از علل رفتار خود يا دگيري مي كند. مفهوم علت يابي را واينر و همكارانش در مورد انگيزش پيشرفت به كار مي برند.در معرفي نحوه تبيين علّي افراد با منبع كنترل بيروني و نيز افراد با منبع كنترل دروني گفته اند. افرادي كه داراي منبع كنترل دروني هستند معتقدند كه اعمالشان نقش عمده اي در به حداكثر رساندن برون داده هاي خوب و به حداقل رساندن برون داده هاي بد را دارد.فرادي كه داراي منبع كنترل بيروني هستند باور دارند كه برون داده هاي خوب يا بد ارتباطي با رفتارهاي آنها ندارد و از كنترل آنها خارج است.به بيان ديگر اين گونه افراد و يعني افراد با منبع كنترل بيروني معتقدند كه دريافت پاداش يا تقويت يا انجام كارهاي منوط به فعاليت فردي نيست بلكه وقوع رويدادها وابسته به عواملي غير از تلاش و كوشش فردي از جمله شانس، تصادف و نيروهاي خارجي است.

در سوگيري دروني باور بر اين است كه مهارت، سخت كوشي، دور انديشي و رفتار مسئولانه به برون داده هاي مثبت منجر مي شود. در سوگيري بيروني اعتقاد بر اين است كه رويدادها به واسطه شانس، عمل ديگران، عوامل غير كنترل و ناشناخته تعيين مي شود. در صورت نخست فرد مسئوليت پيامدهاي اعمال خود را بر عهده مي گيرد و بنابراين خود را ملزم مي داند كه در صورت شكست بايد براي تعيين وضعيت كاري انجام دهد يعني اينكه شكست باعث تلاش فردي مي شود بنابراين انتظار مي رود كه اين گروه از افراد بعد از شكست يا موفقيت به هر حال تصميمي بگيرند يا در تصميمات قبلي خود راسخ تر شوند. اما در صورت دوم يعني افراد با منبع كنترل بيروني از آنجا كه فرد نتايج اعمالش را وابسته به فعاليتهاي خود نمي داند لذا انتظار نمي رود بعد از موفقيت يا شكست عكس العملهاي جدي از خود نشان دهد.

البته مطالعه منبع كنترل بدون در نظر گرفتن مفهوم خود پنداره تحصيلي نمي تواند چندان كارساز باشد. چرا كه در هر دو صورت بسته به اينكه فرد مورد نظر داراي خودپنداره تحصيلي مثبت يا منفي باشد شرايط فرق مي كند. چنانكه اگر فرد واجد منبع كنترل دروني با مفهوم خودپنداره تحصيلي منفي باشد در مقابل شكست آنرا به راحتي مي پذيرد و در واقع آن را انتظار دارد.

بنابراين هيچ گونه تلاشي براي تغيير دادن وضعيت از خود نشان نمي دهد. اما اگر همين فرد با منبع كنترل دروني داراي مفهوم خود پنداره تحصيلي مثبت باشد و با شكست مواجه شود سريعاً به آن واكنش مفيدي نشان مي دهد. يه اين معني كه به احتمال زياد در آينده سعي در تلاش بيشتر و بهبود نتايج كار دارد. اين چنين فردي در مقابل موفقيتها مفهوم خود پنداره تحصيلي مثبتش تحكيم شده و در شرايط آتي باز هم براي حفظ آن تلاش خواهد كرد.

در صورت دوم نيز كه فرد داراي منبع كنترل بيروني است چنانچه واجد مفهوم خود پنداره تحصيلي مثبت باشد در مقابل شكستها به دنبال عوامل بيروني كه منجر به شكست او شده اند مي گردد. چرا كه وي معتقد است عوامل بيروني همچون شانس و تصادف و يا سادگي تكليف و يا هر عامل تسهيل كننده ديگر همواره موجب موفقيت او شده اند و در اين موقعيت كه اين موفقيت نصيبش نشده است بايد علتي در كار باشد. اما همين فرد در مقابل شكستها در واقع آن را انتظار مي كشد بنابراين، عكس العملي در مقابل آن نشان نمي دهد. لذا عكس العملهاي افراد در زمينه هاي مختلف تبيينهاي علي از شكست ها يا موفقيتهايشان در آن زمينه و … از يك مورد به مورد ديگر فرق مي كند و اين واقعيتي است كه در تفسير نتايج تحقيقات كاملاً بايد مورد توجه قرار بگيرد.

در زمينه مطالعات تربيتي خصوصاً در كشورهاي در حال توسعه معمولاً ارتباط معناداري بين مفاهيم وضعيت اقتصادي، ويژگيهاي خانوادگي، فردي، امكانات آموزشي و ويژگيهاي اجتماعي با پيشرفت تحصيلي دانش آموز يافت شده است.

فقر اگر براي مدت طولاني در خانواده اي تداوم داشته باشد ممكن است بر ارزشهاي حاكم بر خانواده تأثير بگذارد. به هر حال اثرات فقر چه مستقيم يا غير مستقيم مي تواند بر ادراك فرد اثر بگذارد و ادراك منفي نسبت به فعاليتهاي اجتماعي از جمله تعليم و تربيت به وجود آورد.

يكي ديگر از عواملي كه به نظر مي رسد مي تواند بر ميزان انگيزه به تحصيل دانش آموزان اثر داشته باشد سطح تحصيلات والدين است. در اين خصوص بايستي اشاره نمود مطالعات قبلي در ايران نشان داده است سواد پدر به طور اخص بهترين معيار تعيين كننده محيط فرهنگي و اجتماعي خانواده است و مي تواند مستقيم يا غير مستقيم بر توانائيهاي ذهني فرزندان اثر بگذارد.

آنچه مسلم است تحصيلات والدين به طرق گوناگون مي تواند به غني سازي محيط خانوادگي در زمينه هايي نظير كمك كردن در انجام تكاليف فرزند، گسترش فعاليتهاي فرهنگي در خانواده و ايجاد رقابت براي موفقيت تحصيلي فرزندان كمك كند.