مشارکت اجتماعی دانش آموزان و راه کارها

مشارکت اجتماعی دانش آموزان و راه کارها

تربيت اجتماعي نوجوانان از دغدغه‌هاي مهم متوليان جامعه مي‌باشد. تربيت نسل آينده در ابعاد مختلف موجب موفقيت جوامع خواهد شد و اجتماعي كردن نوجوانان نيازمند شيوه‌هاي مناسب خود است. دوره متوسطه بستر مناسب به منطور تامين آزادي عمل در عرصه‌هاي مختلف اجتماع و انتقال دانش و مهارتهاي آزادي عمل در عرصه‌هاي مختلف اجتماع و انتقال دانش و مهارتهاي آماده سازي فرد براي قبول مسئوليتهاي اجتماعي مي‌باشد. ضمن آنكه موجبات همگوني و انسجام گروهي در فرد را نيز خواهد شد.

مشاركت فرايند تأثيرگذاري بين انسانها را تشديد مي‌كند و در اثر اين فرايندها استعدادهاي نهفته و خاموش‏،‌ زنده و فعال مي‌شوند بدين سان زمينه‌هاي خلاقيت و نوآوري مهياتر شده و شكوفايي حاصل مي‌شود . مشاركت اجتماعي زمينه ايجاد روحيه همبستگي و كاهش تعارض گروهي و سياسي، كاهش نابهنجاريهاي رواني ناشي از عزلت گزيني ارتقا سطح كيفي زندگي، افزايش رشد اقتصادي جامعه، شكوفايي استعدادها و گسترش ارزشهاي عالي انساني را  فراهم مي‌نمايد.

سالهاي نوجواني مرحله مهم و برجسته ازرشد و تكامل اجتماعي و سازگاري بشمار مي‌رود هر چند كه اجتماعي شدن و كسب مهارتهاي اجتماعي اساسي از دوران كودكي آغاز مي‌شود و در دوران نوجواني پسر يا دختر مقررات و روابط اجتماعي را به درستي مي‌فهمند وبه ارزش و اهميت حياتي آنها پي برده و براي رعايت كامل آنها مي‌كوشند. بدين ترتيب زندگي اجتماعي ازدوره نوجواني بيشتر گسترش مي‌يابد و از دوران طفوليت ممتاز مي‌شود. عمدتاً در مرحله نوجواني است كه شخص احساسات، افكار و رفتار ديگران را به درستي درمي يابد و مي‌تواند رفتارش را با جامعه يا گروههاي اجتماعي هماهنگ سازد. پيروي از همگنان و گسترش دايره فعاليتهاي اجتماعي از ويژگيهاي رشد و تكامل نوجوانان است. همچنين آنان به پذيرفته شدن در گردهمايي اجتماعي بسيار علاقمند و به پذيرش مسئوليت گروهي و شركت در فعاليت جمع نيز واكنش مساعد نشان مي‌دهند.  

در واقع مدارس با تشكيل انجمن‌هاي علمي، فرهنگي، سياسي مي‌توانند دانش آموزان و نوجوانان را با چگونگي روشهاي اداره امور اجتماعي در مدرسه آشنا سازند تا بتوانند در زندگي عمومي خود، مخصوصا در بزرگسالي شخصاً مسئوليتهاي اجتماعي را بپذيرند و به حل مسائل مربوط به خويش توانا و آگاه باشند، در ضمن به آنها كمك مي‌كند تا مهارتهاي اجتماعي را كسب كنند و موجبات پيشبرد رشد و تكامل خصايص فردي از قبيل تعاون و انضباط شخصي آنان را فراهم نمايد  آنها را در كشف و توسعه مشاغل ارزشمند توانا سازد.

مدرسه بهترين مركز براي فعاليتهاي گوناگون اجتماعي است كه مي‌توان با تشكيل گروهها و انجمنها به رشد و پرورش اجتماعي نوجوانان كمك نمود. طي مطالعه توسط مك ميليون،( 1994) درمورد اثر بخشي ساختار فعاليت گروهي بر گسترش ورشد مهارتهاي حل مسئله و مهارتهاي فردي دانش آموزان، نتايج نشان داد كه دانش آموزان گروه آزمايشي در توانايي تحصيلي، حل مسايل، اعتماد به نفس، خود پنداره مثبت و افزايش مهارتهاي ارتباطي كلاس بهبود معناداري نشان دادند.

يكي از عوامل مهمي كه باعث مي‌شود نوجوانان بتوانند در عرصه‌هاي آموزشي و تربيتي موقعيتهايي بدست آورند عامل همبستگي گروهي و ارتباط آنها با همديگر است. انسان موجودي است بالطبع اجتماعي و اگر شرايط مناسب باشد استعدادهاي بالقوه او شكوفا مي‌شود.

تحقيق فقيهي (1377) نشان مي‌دهد كه اصولا نوجوانان و جوانان نيازهاي رواني خاصي دارند كه توجه به آن باعث رشد و شكوفايي استعدادهاي آنها شده و زمينه ورود آنان را به زندگي اجتماعي فراهم مي‌سازند. از جمله اين نيازها، ميل به حضور فعال در تشكيلات و برخورداري از نقش اجتماعي پذيرفته شدن در جمع و دسترسي به ميدان رقابت سالم و نمايش تواناييها و استعدادهاي بالقوه آنان است.

دانش آموزان از طريق مشاركت درزمينه هاي گوناگون اجتماعي، اقتصادي،‌ سياسي، ورزشي مي‌توانند اثرات مثبتي بر افزايش مهارتهاي كاهش مشكلات رفتاري داشته باشند.

روابط با همسالان در موقعيتهاي گروهي فرصتي را جهت رشد شايستگيهاي اجتماعي از جمله مشاركت فراهم مي‌كند. چرا كه در اين موقعيتها، امكان مشاركت كليه اعضاي گروه، ارائه نظرات، ارتباطات بين فردي بيشتر فراهم مي‌گردد و درنهايت منجر به اتخاذ تصميم مناسب مي شود. مزاياي فعاليتهاي گروهي آن است كه افراد مشكلات مشابه مشكل خود را ببينند و به احساس مشتركي دست مي‌يابند. در ضمن فرصتهايي جهت يادگيري بين فردي ايجاد مي‌كندو فيدبك همسالان و تجربيات بين فردي آنان تاثيرات مفيدي را به بار مي‌آورد.

اگر بتوانيم در آموزشگاهها، بخصوص دبيرستانها شرايط لازم را فراهم كنيم دانش آموزان ازطريق فعاليتهاي گروهي، بسياري از مشكلات خود را حل مي‌كنند دانش آموزي كه افت تحصيلي دارد، از طريق وارد شدن در گروههاي علمي مي‌تواند موفقيتهايي را بدست آورد .

مشاركت دانش آموزان درگروهها اثرات مفيدي را درابعاد مختلف علمي، تربيتي، بهداشتي، ديني بهمراه دارد. اگرشرايط تشكيل دادن گروهها ايجاد شود مي‌توانيم شاهد تحول اساسي در نظام آموزشي باشيم البته اگر بتوانيم دانش آموزان را از دوران ابتدايي به گروهي عمل كردن عادت دهيم مشكلات ما در دوران راهنمايي و دبيرستان كمترخواهد بود.

مشاركت فرايندي است كه اعضاي آن همگي اثر گذارند و بر رشد و گسترس عضويت پذيري، تصميمات وتدابيري كه آنها را تحت تاثير قرار مي‌دهد، كنترل دارند.

دانش آموزان ازطريق مشاركت درگروهها مي‌توانند بسياري از مشكلات از قبيل امور درسي، امور اخلاقي، انضباطي، بهداشتي، خانوادگي خود را حل نمايند. تحقيقات نشان مي‌دهند نوجوان محبوب و اجتماعي، سطوح بالايي از شايستگي اجتماعي دارند. آنها روحيه دوستانه و مشاركتي دارند و به آساني در مطالعه‌ها و مذاكرات درگير مي‌شوند، ديدگاه ديگران را به خوبي درك مي كنند و به وظايف خويش آشنا هستنند، درموقعيتهاي تعارض آرام و خونسرد هستند. افرادي قابل قبول مي‌باشند. مهارتهاي حل مسئله خوبي دارند و با راهبردهاي حساب شده و مناسب مانند بحث و مذاكره به گروه مي‌پيوندند. در واقع در دوره نوجواني مهارتهاي پيشرفته اجتماعي (رفتارهاي دوستانه، مشاركتي و مفيد ) و مهارتهاي كنترل خود(كنترل خشم) مهارتهاي مذاكره و حل مسئله از ابعاد كليدي شايستگي اجتماعي هستند كه مهارتهايي از جمله مشاركت و همكاري، چگونگي ورود به گروه،‌ چگونگي مشاركت گروهي مناسب و همچنين مهارتهاي حل تعارض، كنترل خشم و حل مسئله آموزشي داده مي‌شود.

محققان معتقدند كه دختران بيشتر از راههاي ارتباطي جهت آگاهي پيرامون جهان اطرافشان استفاده مي‌كنند. درحاليكه پسران بيشتر از روشهاي وسيله‌اي استفاده مي‌كنند، با توجه به اين امر دختران مي‌توانند از گروهها و ائتلافها به فعاليت مشاركتي بپردازند و از اين طريق به ارزش خويش پي مي‌برند، در اشكال وسيع تصميم‌گيري درگير شوند وموجبات رشد فردي و اجتماعي خويش را فراهم كنند.

يكي از عوامل مهمي كه باعث مي‌شود نوجوانان بتوانند درعرصه‌هاي آموزشي و تربيتي موفقيتهاي بدست آورند عامل همبستگي گروهي و ارتباطات آنان با همديگر است انسان موجودي است بالطبع اجتماعي، و اگر شرايط مناسب باشد استعدادهاي بالقوه او شكوفا مي‌شود.

اگر بتوانيم در آموزشگاهها، بخصوص دبيرستانها شرايط لازم فراهم كنيم دانش آموزان ازطريق فعاليتهاي گروهي بسياري از مشكلات خود را حل مي‌كنند.

دانش آموزي كه افت تحصيلي دارد، از طريق وارد شدن درگروهها و انجام دادن فعاليتهاي گروهي مي‌توان شاهد موفقيت تحصيلي او بود، دانش آموزي كه درمهارتهاي ارتباطي ضعيف است از طريق مشاركت گروهي مي‌توان مهارتهاي او را تقويت نمود، دانش آموزي كه در زمينه امور بهداشتي و انضباطي مهارت كافي را ندارد از طريق مشاركت در فعاليتهاي بهداشتي آموزشگاه مي‌توان آنها را تقويت نمود.

بسياري ازدانش آموزان با هوش بخاطر اينكه مشكلات خانوادگي دارند آسيبهاي رواني فراواني را متحمل مي‌شوند، مشاركت اين دانش آموزان در اين گروهها باعث مي‌شود روحيات مناسبي بدست آورند و از طرف افراد گروهها حمايت شوند.

حقيقات مختلف بيانگر اين مطلب است كه نقش گروه در ارتقاء توانمنديهاي دانش آموزان درابعاد مختلف بسيار زياد است و مي‌تواند آثار ارزنده و مفيدي بهمراه داشته باشد.

اهميت پژوهش در این زمینه ها از دو جنبه علمي و كاربردي به شرح زير میباشد.

الف: اهميت علمي

در عصر امروز با توجه به پيچيدگي جوامع و بروز ناهنجاريهاي رواني و رفتاري در بين كودكان و نوجوانان لزوم پرداختن به فرايند اجتماعي شدن آنها و ارائه راهبردهاي صحيح براي تقويت و شكوفايي اين پديده بيش از پيش احساس مي‌شود. بسياري از مسئولان و دست اندركاران تعليم و تربيت بدون توجه به بعد رشد اجتماعي و عاطفي دانش آموزان عدم پيشرفت تحصيلي آنها را به كم هوشي و يا كمبود وسايل و امكانات و ديگر عوامل نسبت مي‌دهند. لذا جا دارد كه در زمينه رشد اجتماعي دانش‌آموزان مطالعات بيشتر صورت گيرد زيرا »اجتماعي كردن صحيح كودكان و نوجوانان و آموزش مهارتهاي اجتماعي لازم به آنان همواره به عنوان يكي از اهداف عاليه نظام رسمي تعليم و تربيت مورد توجه مربيان نيز بوده است چرا كه رشد و تحول اجتماعي در سايه اجتماعي كردن صحيح حاصل شده، موجب سازگاري و برقراري ارتباط صحيح وسالم كودكان و نوجوانان با اطرافيان مي‌گردد و از اين رهگذر آنان را قادر به شكوفايي تواناييهاي بالقوه‌شان مي‌سازد. بنابراين برنامه ريزي قبلي، هدف گذاري دقيق و تلاش مستمر براي آموزش و تقويت آن ضروري است».

ب: اهميت كاربردي

ـ آشكار شدن جايگاه موضوع بين دست اندركاران نظام تعليم و تربيت، مديران، معلمين، مشاوران، مربيان تربيتي و استفاده از نتايج آن در جهت بهتر اداره كردن مدارس. 

ـ ايجاد زمينه رشد و توسعه انگيزه مشاركت اجتماعي دانش آموزان دختر دبيرستانها و استفاده دانش آموزان از نتايج تحقيقات.

ـ استفاده بهينه از امكانات صرف شده و بررسي راههاي افزايش انگيزه مشاركت اجتماعي دانش آموزان به منظور ارائه راههاي عملي و مناسب براي اوليا و مربيان و صاحبنظران تعليم و تربيت باشناخت عوامل مرتبط با افزايش انگيزه مشاركت اجتماعي دانش آموزان.

ـ استفاده از نتايج پژوهش ها در زمينه بهبود نحوه مديريت و اداره دبيرستانها در راستاي رشد مشاركت‌پذيري اجتماعي دانش آموزان در امور آموزشگاهها. 

ـ آشنايي با زمينه‌هاي بهره‌گيري از مشاركت دانش آموزان درصحنه‌ها و موقعيتهاي مختلف اجتماعي در داخل يا خارج از مدرسه.

ـ ارائه چهارچوب نظري رشد مشاركت اجتماعي، به منظور استفاده محققان، طراحان برنامه‌هاي درسي، متوليان امور فرهنگي و اجتماعي نوجوانان.

- استفاده از نتايج پژوهش ها در راستاي بهبود مشاركت اجتماعي دانش آموزان دختر و تقويت عملكرد گروههاي كاري دانش آموزي.

استفاده از نتايج پژوهش ها در برنامه‌هاي انجمن اولياء و مربيان، شوراهاي مختلف مدرس و همچنين جلسات آموزش خانواده.